Tổng quan về thoái hoá cột sống

Thoái hóa cột sống là một bệnh lí rất thường gặp. Có nhiều loại bệnh trong nhóm bệnh lí này như thoái hóa dây chằng và mấu khớp, thoái hóa dạng chồi xương thân đốt sống… nhưng bệnh lí thường được nói đến nhiều nhất vẫn là thoát vị đĩa đệm. Ở Hoa kì, người ta ước tính có khoảng 2/3 dân số bị mắc các chứng bệnh về thoái hóa cột sống, trong đó phần lớn là thoát vị đĩa đệm. Ở thành phố Hồ Chí Minh, mỗi ngày có hàng ngàn người tới các cơ sở chuyên khoa để khám và chữa các chứng bệnh thoái hóa cột sống.

Bệnh lí thoái hóa cột sống thường gặp ở lứa tuổi 30 trở lên, không phân biệt ngành nghề, nam nữ, loại công việc. Mỗi lứa tuổi thường có một vài loại bệnh đặc trưng như thoát vị đĩa đệm thường gặp ở lứa tuổi 30-40, thoái hóa dây chằng thường ở lứa tuổi 50-60, thoái hóa thân đốt sống hoặc thoái hóa phì đại khớp thường có ở lứa tuổi 60 trở lên…

Cấu trúc của cột sống, đĩa đệm

Cột sống là một trục chống đỡ của cơ thể. Để có thể cúi, ngửa hoặc vặn mình, cột sống cần phải uốn cong được, chính vì vậy mà cột sống không phải là một khúc xương dài như ở tay chân mà là một cây cột được tạo ra bởi các đốt sống xếp chồng lên nhau. Cột sống bao gồm 33 hoặc 34 đốt sống được kết nối với nhau bằng các dây chằng và được nâng đỡ bởi hệ thống cơ từ xương sọ tới xương chậu. Có 7 đốt sống cổ, 12 đốt sống ngực, 5 đốt sống thắt lưng. Các đốt sống cùng và cụt tạo thành xương cùng và xương cụt.

Mỗi đốt sống gồm một thân sống ở phía trước và cung sau ở phía sau. Cung sau có hai chân cung nối với thân sống và hai bản sống hợp với nhau ở phía sau giữa tạo thành mấu gai. Ở mỗi bên của cung sau có mấu ngang và mấu khớp. Các mấu khớp của hai đốt sống kế cận hợp với nhau tạo thành khớp. Các đốt sống xếp chồng lên nhau tạo thành cột sống.

Ở phía trước, các thân đốt sống chồng lên nhau tạo thành một cây cột. Ở phía sau, các cung sau xếp chồng lên nhau tạo thành một ống gọi là ống sống. Bên trong ống sống chứa tủy và các rễ thần kinh, mạch máu. Các chân cung, là phần nối giữa thân đốt sống phía trước với cung sau ở phía sau, cùng với mấu khớp và thân sống tạo thành lỗ liên hợp. Lỗ liên hợp là nơi các dây thần kinh đi từ trong ống sống ra ngoài.

Giữa các thân đốt sống là các đĩa đệm. Đĩa đệm gồm một bao xơ ở bên ngoài và nhân nhầy ở bên trong. Đĩa đệm dính chắc vào thân đốt sống và được giữ chắc hơn nhờ một hệ thống các dây chằng dọc (dây chằng chạy dọc theo chiều dài cơ thể).

Có rất nhiều dây chằng làm nhiệm vụ nối liền các đốt sống với nhau. Dây chằng dọc sau nằm ở phía sau của thân đốt sống (tức là ở thành trước của ống sống) là dây chằng có liên quan đến bệnh lí thoái hóa cột sống nhiều nhất. Dây chằng vàng là dây chằng nối giữa hai bản sống (của cung sau) kế cận, nằm ở thành sau của ống sống. Các dây chằng nối giữa các mấu khớp (ở hai bên cung sau) tạo thành các khớp hoạt dịch (bên trong có chứa dịch khớp). Dây chằng vàng và các khớp hoạt dịch cũng là những thành phần liên quan mật thiết đến bệnh lí thoái hóa cột sống.

Chức năng của cột sống, đĩa đệm

Cột sống hoạt động như một cây cột nâng đỡ cơ thể. Tất cả mọi thứ trong cơ thể con người đều được gắn với cột sống một cách trực tiếp hay gián tiếp. Chân, tay, đầu, xương sườn gắn với cột sống tạo thành một khung xương để cho cơ và các phủ tạng bám vào. Cột sống có hình gần giống chữ S do có hai đoạn ưỡn ở cổ và thắt lưng và đoạn gù ở ngực tạo ra. Do hình dạng của nó cùng với hoạt động của đĩa đệm, cột sống luôn phân tán các lực tác động lên thân mình, làm giảm các chấn động lên hai chân trong tư thế đứng thẳng. Các dây chằng được tạo ra bởi mô sợi, có một độ đàn hồi nhất định nên vừa giữ chắc các đốt sống lại với nhau, vừa giúp cho cột sống có thể cử động được.

Đĩa đệm là thành phần phân tán lực nhiều nhất và cũng là thành phần có liên quan nhiều nhất đến bệnh lí thoái hóa cột sống. Mỗi khi có lực tác động lên đĩa đệm, nước ở trong đĩa đệm thoát ra ngoài với một tốc độ rất nhanh làm tiêu hao bớt lực tác động lên cột sống. Khi lực tác động giảm đi, nước lại quay trở vào đĩa đệm.